Quần đảo cát bà là quần thể gồm 367 đảo trong đó có đảo Cát Bà ở phía nam vịnh Hạ Long, ngoài khơi thành phố Hải Phòng và tỉnh Quảng Ninh, cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 30 km, cách thành phố Hạ Long khoảng 25 km. Về mặt hành chính, quần đảo thuộc huyện đảo Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Nơi đây đã được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới.

Sơ Lược Về Biển

Cơ sở hạ tầng cũng khá phát triển với tổ hợp nhiều khách sạn, nhà nghỉ, khu nghỉ dưỡng, chùa chiền và đặc biệt là toàn bộ khu vực đảo đã được thành phố Hải Phòng triển khai các trạm thu phát wifi. Quần đảo có tọa độ 106°52′- 107°07′Đông, 20°42′- 20°54′độ vĩ Bắc. Diện tích khoảng gần 300 km². Dân số 8.400 người (năm 1996). Các đảo nhỏ khác: hòn Cát Ông, hòn Cát Đuối, hòn Mây, hòn Quai Xanh, hòn Tai Kéo,... Quần đảo cát bà là quần thể gồm 367 đảo trong đó có đảo Cát Bà ở phía nam vịnh Hạ Long, ngoài khơi thành phố Hải Phòng và tỉnh Quảng Ninh, cách trung tâm thành phố Hải Phòng khoảng 30 km, cách thành phố Hạ Long khoảng 25 km. Về mặt hành chính, quần đảo thuộc huyện đảo Cát Hải, thành phố Hải Phòng. Nơi đây đã được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới. 

Vị trí Cát Bà trên bản đồ Cát Bà, còn gọi là đảo Ngọc, là hòn đảo lớn nhất trên tổng số 1.969 đảo trên vịnh Hạ Long.Theo truyền thuyết địa phương thì tên Cát Bà còn được đọc tên Các Bà. Vì có một thời các bà, các chị ở đây đứng ra lo việc hậu cần cho các ông đánh giặc trên một hòn đảo lân cận. Đảo có tên là đảo các Ông (Cát Ông). Như vậy, Cát Bà là đọc chệch của các Bà.  

Cát Bà là một hòn đảo đẹp và thơ mộng, nằm ở độ cao trung bình 70m so với mực nước biển (dao động trong khoảng 0–331 m). Trên đảo này có thị trấn Cát Bà ở phía đông nam (trông ra vịnh Lan Hạ) và 6 xã: Gia Luận, Hiền Hào, Phù Long, Trân Châu, Việt Hải, Xuân Đám. Cư dân chủ yếu là người Kinh.   Tương truyền xưa kia tên đảo là Các Bà, là hậu phương cho Các Ông theo Thánh Gióng đánh giặc Ân. Ở thị trấn Cát Bà hiện nay có đền Các Bà. Các bản đồ hành chính thời Pháp thuộc (như bản đồ năm 1938) còn ghi là Các Bà. Như vậy có lẽ tên gọi Các Bà đã bị đọc trệch thành Cát Bà. Trước đây đảo Cát Bà thuộc huyện Cát Bà, năm 1977 mới sáp nhập với huyện Cát Hải thành huyện Cát Hải mới. Trước đây đảo thuộc tỉnh Quảng Yên, sau thuộc khu Hồng Quảng, đến năm 1956 mới chuyển về thành phố Hải Phòng. Trên đảo chính Cát Bà có rừng nguyên sinh trên núi đá vôi là một nơi đang được đẩy mạnh Phát triển Lữ Hành sinh thái. phía đông nam của đảo có vịnh Lan Hạ, phía tây nam có vịnh Cát Gia có một số bãi cát nhỏ nhưng sạch, sóng không lớn thuận tiện cho Phát triển Lữ Hành tắm biển, nghỉ dưỡng. Trên biển xuất hiện nhiều núi đá vôi đẹp tương tự vịnh Hạ Long và Bái Tử Long. Ở một số đảo nhỏ, cũng có nhiều bãi tắm đẹp.   Đường xuyên đảo Cát Bà: dài 27 km, có nhiều đèo dốc quanh co, xuống khoăn, qua áng, men theo mép biển, xuyên qua vườn quốc gia, phong cảnh kỳ thú, non nước hữu tình. Vườn quốc gia Cát Bà: có diện tích 15.200 ha, trong đó có 9.000 ha rừng, 5.400 ha biển tạo nên một môi trường sinh thái lý tưởng. Động Trung Trang: Nằm cách thị trấn 15 km cạnh đường xuyên đảo, có nhiều nhũ đá thiên nhiên. Động này có thể chứa hàng trăm người. Động Hùng Sơn: Cách thị trấn 13 km, trên đường xuyên đảo. Động còn có tên Động Quân Y vì trong Chiến tranh Việt Nam người ta đã xây cả một bệnh viện hàng trăm giường nằm ở trong lòng núi. Động Phù Long (Cái Viềng) mới tìm ra, được cho là đẹp hơn động Trung Trang.

Một Số Bãi Biển Và Các điểm thăm quan Khác

3 bãi biển nổi tiếng hút khách nhất Của đảo Cát Bà. Điểm chung của cả 3 là không quá rộng, nhưng được bao quanh bởi triền núi xanh mát, sóng êm, nước trong và ít gió lộng. Thú vị nhất là 3 bãi biển “anh em” được nối với nhau bằng chiếc cầu gỗ nhỏ men theo sườn núi, vô cùng thơ mộng.

Bãi Cát Cò (1,2,3)

khách thăm quan thích không khí nhộn nhịp, vui vẻ, có thể hòa vào đám đông ở bãi Cát Cò 1, nước ở đây trong, bãi biển rộng, cát mịn nên được nhiều người yêu thích. Còn nếu tìm không gian yên tĩnh hơn, thì có thể men theo cây cầu Cát Tiên để qua bãi Cát Cò 2. Bãi này hẹp hơn và khá vắng. Nếu muốn thử tài bơi lội và đắm mình sâu dưới lòng biển, thì bãi Cát Cò 3 là lựa chọn thích hợp. Nước ở đây sâu và xanh mát, sóng mạnh, xung quanh là mặt núi hùng vĩ. Cả 3 bãi biển này khá nổi tiếng nên dịch vụ về trải nghiệm phát triển mạnh, ngoài những resort đẹp như mơ men theo các triền núi hướng ra biển, dịch vụ ẩm thực, cho thuê dù, ghế tắm nắng tại đây cũng muôn hình vạn trạng..

Bãi tắm đảo Khỉ ( đảo Cát Dứa)

Đảo Khỉ là một hòn đảo nhỏ nằm cách thị trấn Cát Bà 2Km. Bãi tắm có chiều dài khoảng 1 km, nằm trên đảo Khỉ, bãi tắm có tên gọi là Cát Dứa. Đây thực sự là bãi tắm đẹp của vịnh Lan Hạ. Đến đây, Lữ khách mới có cảm giác thực sự của tắm biển trong vịnh bởi nước biển ở đây tuyệt đối trong và sạch.

Để đến được Đảo Khỉ, khách thăm quan đi thuyền từ bến Bèo, cách thị trấn Cát Bà khoảng 2 km. Thực tế, tại đảo khỉ có một bãi tắm nhỏ hơn gọi là Cát Dứa 2. Bãi tắm này chủ yếu dành cho khách thăm quan cao cấp bao gồm khách Việt Nam và khách quốc tế. Tại đây có khu nghỉ dưỡng kiểu Resort – Monkey Island Resort với những khu nhà truyền thống ( tranh, tre, nứa, lá). Nếu bạn không muốn ồn ã thì đây chính là điểm đến lý tưởng của đảo Cát Bà.

Bãi tắm Tùng Thu

Đây là một bãi tắm đang được đầu tư đưa vào sử dụng. Bãi tắm ở đây có sóng nước lăn tăn và yên ả hơn các bãi tắm Cát Cò. Bãi tắm Tùng Thu cách thị trấn Cát Bà khoảng 2 km đi về phía đi rừng Cát Bà.

Vườn Quốc Gia

Vườn Quốc Gia Cát Bà thành lập ngày 31/3/1986 theo quyết định số 79/CP của Hội đồng Bộ trưởng Việt Nam (nay là chính phủ). Gồm các hệ sinh thái biển, hệ sinh thái rừng trên cạn, hệ sinh thái rừng ngập mặn. VQG Cát Bà nằm cách trung tâm thành phố Hải Phòng 30 hải lý về phía đông.

Có tọa độ địa lý:

• 20°44′50″-20°55′29″ vĩ độ bắc.
• 106°54′20″-107°10′05″ kinh độ đông.

Bắc giáp xã Gia Luận. Đông giáp vịnh Hạ Long. Tây giáp thị trấn hành trình Đảo Cát Bà và các xã Xuân Đám, Trân Châu, Hiền Hào.

Toàn bộ VQG Cát Bà gồm một vùng núi non hiểm trở có độ cao <500 m, trong đó đa phần là nằm trong khoảng 50–200 m. Đảo Cát Bà chủ yếu là núi đá vôi xen kẽ nhiều thung lũng hẹp chạy dài theo hướng Đông Bắc-Tây Nam.

Vườn quốc gia Cát Bà có diện tích 26.240 ha, trong đó 17.040 ha đất đảo và 9.200 ha mặt nước biển. Ðây là nơi hội tụ nhiều hệ sinh thái (HST) khác nhau: HST rừng ngập mặn, HST rừng trên núi đá vôi, HST rừng biển với các rạn san hô. Có một hệ động thực vật đa dạng, gồm 2.320 loài động thực vật, trong đó có 282 loài động vật sống trong rừng, 538 loài động vật sống ở đáy biển, 196 loài cá biển, 771 loài thực vật trên cạn, 23 loài thực vật ngập mặn, 75 loài rong biển, 177 loài san hô...

Rừng ở đây có một kiểu chính là kiểu rừng mưa nhiệt đới thường xanh, nhưng do điều kiện địa hình, đất đai và chế độ nước nên ở đây có một số kiểu rừng phụ: rừng trên núi đá vôi, rừng ngập mặn ven đảo, rừng ngập nước ngọt trên núi. Rừng ở đây cũng có nhiều kiểu sinh thái rừng cá biệt như quần hợp Kim giao (tại khu vực gần đỉnh Ngự Lâm); đơn ưu Và nước (khu vực Ao Ếch). Thành phần thực vật có 741 loài khác nhau, nhiều loại cây gỗ quý như trai lý, lát hoa, lim xẹt, dẻ hoa, kim giao, gõ trắng, chò đãi, trên thế giới chỉ có ở dãy núi Himalaya, thực vật ngập mặn 23 loài, rong biển 75 loài, thực vật phù du 199 loài.

Ðặc biệt quần đảo Cát Bà có đến 60 loài đặc hữu quý hiếm được đưa vào Sách đỏ Việt Nam như: Ðộng vật có voọc đầu trắng, voọc quần đùi trắng, quạ khoang, sóc đen...; thực vật có thổ phục linh, lát hoa, kim giao, sến mật. Ðặc biệt ở khu vực Trung Trang có rừng kim giao, một loại cây đặc hữu sống thành tập đoàn trên một diện tích hàng chục ha giữa trung tâm vườn. Theo khảo sát mới đây, ở Cát Bà hiện chỉ còn hơn 60 con voọc đầu trắng - loài đặc hữu duy nhất ở nước ta và trên thế giới.

Trên đảo chính có thảm rừng nhiệt đới xanh tươi quanh năm. Đây là một khu rừng nguyên sinh và là một trong những khu vườn quốc gia lớn nhất đất nước(vườn quốc gia Cát Bà). Diện tích quy hoạch bảo vệ là 15.200 ha, gồm 9.800 ha và 4.200 ha biển. Rừng Cát Bà được công nhận là vườn quốc gia từ ngày 23.05.1983.

Với đa dạng sinh học cao, quần đảo Cát Bà đã được UNESCO chính thức công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới trong kỳ họp của Hội đồng quốc tế về phối hợp chương trình con người và sinh quyển tổ chức tại Paris, ngày 29/10/2004. Việc quần đảo Cát Bà được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển là một động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, trải nghiệm, thúc đẩy ngành nuôi trồng, đánh bắt thuỷ hải sản và nghiên cứu khoa học. Hùng vĩ - đó là tất cả những gì người ta có thể thốt lên khi đến với Cao điểm 177 tại Cát Bà, Hải Phòng với tuyến chính là chương trình đến pháo đài Thần công. Ðến với Cát Bà vào thời điểm này, người ta nhắc nhiều đến Cao điểm 177, nơi thiên nhiên, trời đất và biển cả giao hòa.

Pháo Đài Thần Công

Những chứng tích lịch sử còn ghi lại trên vùng đất này, ngoài hai khẩu pháo thần công còn là một hệ thống đài quan sát và hầm hào phức tạp. Ðược xây dựng ngay trên đỉnh núi, những công trình vẫn còn gần như nguyên vẹn dù đã trải qua chiến tranh và thời gian.

Pháo đài thần công trên cao điểm 177 còn khá mới mẻ với nhiều khách thăm quan đến Cát Bà (Hải Phòng). Một lần đặt chân tới đây, Lữ khách không khỏi ngỡ ngàng trước công trình quân sự ấn tượng của tuyến phòng thủ Cát Bà. Cũng từ điểm cao này, khách thăm quan có thể ngắm nhìn, chiêm ngưỡng thiên nhiên bốn bề khoáng đạt của Cát Bà. Nhiều người đến đây có chung cảm nhận được gần gũi với thiên nhiên, nơi giao hòa của trời và đất, núi và biển. Khung cảnh hùng vĩ và thơ mộng cùng cảnh vật nguyên sơ, chứng tích hào hùng của con người làm lay động cảm xúc mỗi Lữ khách . Từ trung tâm thị trấn Cát Bà, chừng 10 phút xe chạy, khách thăm quan tận hưởng cung đường quanh co, bên này là núi non cây cỏ, bên kia là vịnh Cát Bà, bến Bèo xanh ngắt tạo cảm giác thú vị cho mỗi Lữ khách . Bước chân lên đỉnh núi, ở cao điểm 177, một pháo đài thần công hiển hiện gần như nguyên vẹn bởi hệ thống hầm hào quân sự đặc trưng, phức tạp và hệ thống quan sát. Ngoài những đoạn hào đắp lên bằng những khối đá to dày và thô ráp, các đoạn đường hầm đồ sộ với mái vòm đi sâu vào lòng núi có không gian lớn, đủ cho cả đoàn người đi xuyên qua.

khách thăm quan Ngắm Cát Bà Từ Cáo Điểm Ðường hầm dẫn thẳng đến khu quản lý và boong-ke xây bằng những khối bê-tông vững chắc. Ðược xây dựng trên đỉnh núi, những công trình còn gần như nguyên vẹn dù trải qua chiến tranh và thời gian. Đây là điều đặc biệt dành tặng Lữ khách , bởi nhiều người biết do Cát Bà nằm ở cuối dãy vòng cung chiến lược mà hòn đảo này được coi như một pháo đài khổng lồ ngày đêm canh giữ con đường biển đi vào vùng Đông Bắc nước ta. Nhưng ít người biết, ở cao điểm 177 này là một vị trí hiểm yếu với trọng trách canh giữ vùng biển, vùng trời của Tổ quốc. Có một điều đáng quý là khi quyết định biến nơi này thành khu thăm quan, các nhà đầu tư biết tôn trọng lịch sử. Thư giãn, nhâm nhi ly cà phê trên đỉnh núi, những cảm xúc trái ngược dâng lên trong mỗi người. Nhất là, nơi đây lắp sẵn một ống nhòm cỡ lớn để khách thăm quan có thể ngắm nhìn toàn cảnh Cát Bà từ trên cao. Hoặc nếu không cũng có thể phóng tầm mắt tận hưởng cảnh đẹp thiên nhiên kỳ thú của Cát Bà.

Đặc biệt, Lữ khách được ngắm vịnh Lan Hạ từ trên cao, một trong số những vịnh đẹp nhất nằm trong quần thể Cát Bà, Hạ Long- kỳ quan thiên nhiên thế giới. Lan Hạ từ trên cao thật tuyệt, có người ví như đóa lan của trời nơi hạ thế. Lan Hạ từ trên cao cho màu nước biển xanh như ngọc hòa với sắc màu của thảm thực vật phủ trên những ngọn núi đá vôi, cùng với ánh nắng chiếu sáng tạo vẻ huyền ảo, tô thêm sắc xanh quyến rũ cho Cát Bà. Từ trên đài quan sát của khu nghỉ dưỡng Pháo đài Thần công, chúng ta có thể phóng tầm mắt ra khoảng không rộng lớn phía trước, cảm giác choáng ngợp, phiêu lưu cùng không gian và cảnh vật. Nằm ngay dưới chân núi là hai bãi biển đẹp nhất Cát Bà - Cát Cò 1 và Cát Cò 2. Dừng chân nghỉ tại cafe Pháo Ðài, những cảm xúc trái ngược dâng lên trong mỗi con người. Vị trí của quán cafe thể hiện được sự tương phản ở nơi đây. Một bên là vẻ thô mộc của chiến tích lịch sử quân sự với hầm hào, đạn dược, súng ống còn một bên là vẻ đẹp lãng mạn mà thiên nhiên mang lại cho nơi này, vẻ đẹp của biển, núi và rừng. Hai giá trị tưởng chừng như rất khó để hòa nhập đó lại bắt gặp nhau chính tại nơi đây. Tạo hóa như vô tình sắp đặt những sự tương phản trong cuộc sống mà khiến ai bắt gặp cũng phải bồi hồi đến nao lòng. Nó mang đến cho ta những ngẫm thưởng triết lý về cuộc sống: Trong sự khô cằn và thô mộc còn quyện chảy cái lãng mạn thơ mộng. Theo truyền thuyết thuở trời đất còn gần nhau, các tiên nữ trên thiên đình thường hóa thành những cánh cò hạ xuống để thưởng ngoạn cảnh sắc trần thế. Với những bãi cát trắng mịn, nước biển xanh trong và những đợt sóng vỗ về sườn núi, đây thực là nơi tiên cảnh. Những hòn đảo xa xa, ẩn hiện, bồng bềnh trên sóng nước như hòn Guốc hay đảo mắt rồng Long Châu. Tạo hóa và thiên nhiên đã vẽ nên những đường nét tuyệt mỹ trên nền biển xanh để tạo nên bức tranh khó nơi nào sánh được.

Làng Việt Hải

Làng Việt Hải nằm lọt thỏm giữa biển khơi, bao bọc bởi núi cao và rừng già của vườn quốc gia Cát Bà, thuộc huyện đảo Cát Hải, Hải Phòng. Rất ít người trong nước đặt chân đến đây, song Việt Hải lại đang là điểm thu hút khá nhiều khách thăm quan nước ngoài.

Trước đây, Việt Hải gần như tách biệt hẳn với thế giới bên ngoài. Rừng núi hoang vu, vắng vẻ nên mỗi khi đến đoạn đường ngập nước trong mùa mưa, dân địa phương cứ vô tư "thoát y" ngụp, lội. Ông Hoàng, người dân ở Cát Bà, thú nhận ở rể làng này hơn 10 năm qua cũng từ chuyện “thoát y”. Lần ấy, ông mang thuốc cao vào bán cho dân làng, đến giữa suối thì gặp một cô gái cũng trong tình trạng giống như mình. Cô gái thẹn thùng, bối rối vứt cả quần áo, đồ đạc xuống nước. Sau đó, ông phải tự nguyện cho cô ta mượn quần áo của mình mặc tạm. Vậy rồi quen và yêu nhau, thành vợ thành chồng.

Lữ khách tham quan làng Việt Hải

Người dân Việt Hải vẫn giữ được cuộc sống mang nét “nguyên thủy” như từ thuở xa xưa. Cả xã có hơn chục chiếc xe máy Trung Quốc cũ kĩ của những gia đình được xem là khá giả nhất làng dùng để chạy vòng vòng vài cây số trên con đường bê tông mới mở. Người này chạy xong lại quẳng xe ra một góc bên đường, để cả chìa khóa trên xe. Người khác muốn lấy xe chạy thì cứ việc, sau đó lại trả về chỗ cũ. Nhà mở cửa suốt cả ngày đêm, chủ có bỏ đi vắng vài ngày cũng chẳng ai lấy trộm đồ đạc. Nhà này có việc phải lo thì không cần báo, cả làng cùng đến giúp đỡ. Đồ đạc của nhà này mà nhà khác có việc cần cứ lấy dùng một cách thoải mái. Bởi vậy, cả làng chỉ có hai anh công an viên chủ yêu lo việc hành chính. Việt Hải gần như “sạch” hoàn toàn với tất cả các loại tệ nạn xã hội.

khách thăm quan tới thăm cuộc sống người dân tại làng Việt Hải Việt Hải hiện là xã vùng sâu, khó khăn nhất của huyện Cát Hải. Nhưng người dân ở đây lại có vẻ rất vừa lòng với cuộc sống nghèo vật chất nhưng giàu nghĩa tình của mình. Sống chia sẻ cùng nhau, không toan tính, vụ lợi, làm giàu giữa núi rừng và biển cả. Bí thư Đảng ủy xã Đinh Văn Thủy thổ lộ, cũng chính nhờ nét sinh hoạt văn hóa này mà lữ khách nước ngoài tìm đến ngày một đông. Mấy năm nay, hàng chục nghìn Lữ khách đã vượt suối, trèo đèo đến tham quan. Họ đã nghe tiếng một vùng đất hoang sơ nằm giữa khu dự trữ sinh quyển thế giới, rừng quốc gia Cát Bà. Người Việt Hải cũng bắt đầu tỏ ra khá nhạy bén khi bắt tay làm trải nghiệm. Làng quyết định cử một nhóm người về Hà Nội, vào tận TP HCM để học cách làm chương trình về áp dụng cho làng. Cũng có một Công ty lữ hành “người rừng” khai trương hoạt động tại xóm núi heo hút này do chính người dân địa phương làm chủ. Những chiếc xe đạp leo núi được mua tận Hải Phòng theo đò đưa về làng, phục vụ khách Tây đạp xe ngắm làng, leo núi. Cũng có vài người vừa làm ruộng vừa kiêm luôn dịch vụ tài xế xe ôm đưa khách đi tham quan làng. 

khách thăm quan nước ngoài tham quan làng hành trình Việt Hải

Mấy nhà sàn, vài quán ăn phục vụ khách thăm quan cũng vừa mới mở. Khách nước ngoài đến đây sau khi đi tham quan núi rừng, nghỉ chân ở quán sẽ đặt người dân đảm nhận dịch vụ nấu ăn từ chính thức ăn của dân tự trồng, tự nuôi như gà, vịt, rau xanh… Nhiều già làng, thanh niên trong làng tình nguyện đứng ra làm “hướng dẫn viên” cho khách, các già làng cũng đã chọn ra được gần chục chàng trai, cô gái địa phương gửi về Cát Bà để “cập nhật” tiếng Anh thông dụng. Người dân Việt Hải háo hức làm trải nghiệm với ước mơ biến ngôi làng của mình thành một “đảo chương trình ” độc đáo trong nay mai.